राज्यशास्त्र सराव पेपर 394

शून्य प्रहार च्या संदर्भात खालीलपैकी कोणती अचूक आहेत
अ) संसदीय कार्यपद्धतीमध्ये शून्य प्रहार हि नावीन्यपूर्ण संकल्पना भारतांचे उदयास आली
ब) प्रश्नोउत्तरांचा तास आणि सभागृहुहाचे कामकाज यांच्या काळाला शून्य प्रहार म्हणतात
क) हि संक्लपण १९६२ पासून प्रत्यक्षात आली.
ड) शून्य प्रहार हे संसद सदस्यांना उपलबध असलेलं अनौपचारिक स्वरूपाचे माध्यम आहे.

भारतीय राज्यघटनेच्या दुसऱ्या परिषष्ठमध्ये काही पदाधिकाऱ्यांचे मानधन, भत्ता, विशषधीकर आणि इतर बाबी यांचा समावेश आहे. खालीलपैकी नाही?

खालील विधाने विचारात घ्या
अ) अयोग्य हेतू या आधारावर राष्ट्रपतींच्या वटहुकूम काढण्याच्या निर्णयाबाबत न्यायालयात प्रश्न उपस्थित करता येतात
ब) अन्य विधिनियमप्रमाणे वटहुकूम देखील गतकाळापासून लागू होऊ शकतो
क) राज्यघटना दुरुस्तीसाठी वटहुकूम जारी करता येत नाही

खालील विधाने विचारात घ्या :
अ) ब्रिटनमध्ये पंतप्रधान हे सामान्य गृहाचे सदस्य असले पाहिजे.
ब) भारतात कोणत्याही सभागृहाचा सभासद नसलेल्या व्यक्तीची पंतप्रधान म्हणून होऊ शकते
वरीलपैकी कोणते/कोणती विधान बरोबर आहेत?

खालील राज्यांपैकी कोणत्या राज्यांमध्ये भारतीय निवडणूक आयोगाने ठरवून दिलेले निकष पूर्ण करणारा प्रादेशिक पक्ष नाही?

संसदेबाबत खालील विधाने विचारत घ्या
अ) लक्षवेधी सूचनेची सर्वप्रथम तरतूद सण १९५४ मध्ये करण्यात आली.
ब) लक्षवेधी संबंधी सूचना सदस्यांद्वारे लिखित स्वरूपात सकाळी १०. ०० पर्यंत द्यावी लागते
क) एका बैठकीत सभासद एकापेक्षा जास्त लक्षवेधी सूचना देऊ शकत नाही

देशातील कायद्यांची निर्मिती करणारी सर्वोच्च संस्था म्हणजे ___होय

महाराष्ट्रातून लोकसभा व राज्यसभेवर निर्वाचित होंणाऱ्या सदस्यांची एकूण सदस्य संख्या ____आहे

जास्तीत जास्त किती दिवस अर्थविषयक विधेयक राज्यसभा स्वतःकडे ठेवू शकते

खालील विधाने विचारात घ्या
अ) राज्यपाल हा राज्य विधिमंडळाचा एकात्मिक भाग नाही
ब) राज्यपालास कार्यकाळाची सुरक्षितता नसते
क) राज्यपालास केव्हाही राष्ट्रपती पदावरून हटवू शकतो
ड) राज्यपालास राष्ट्रपती कोणत्या कारणास्तव पदावरून हटवू शकतो याबाबतीत राज्यघटनेत कोणताही उल्लेख नाही

आपली घटनसभा पूर्ण सार्वभौम कधी झाली?

राष्ट्रध्वज आणि राष्ट्रगीत घटनासभेने अनुक्रमे कधी संमत केले ?

पुढील विधाने वाचून पूर्ण बरोबर असलेली विधाने निवडा.
अ)घटनासभेच्या एकूण सदस्यांपैकी ११ ब्रिटिश प्रांतातून २९६ सदस्य निवडून दयावयाचे होते तर संस्थानिकांकडून ९३ सदस्य नामनिर्देशित करावयाचे होते.
ब) घटनासभेतील जागा ‘हिंदू, मुस्लीम आणि शीख’ या तीन महत्वाच्या समुदायामध्ये विभागल्या गेल्या होत्या.

घटनासभेच्या पहिल्या अधिवेशनात पुढीलपैकी काय घडले?
अ) सच्चिदानंद सिन्हा यांची हंगामी अध्यक्ष म्हणून निवड.
ब) डॉ. राजेंद्रप्रसाद आणि एच.सी मुखर्जी यांची अनुक्रमे अध्यक्ष आणि उपाध्यक्ष म्हणून निवड.
क) पंडित नेहरूंनी उद्दिष्टविषयक ठराव मांडला.

घटनासभेच्या पहिल्या बैठकीस (९ डिसेंबर १९४६) रोजी कोणकोणत्या देशाने घटनसभेस उद्देशून घटनानिर्मितीसाठी सदिच्छा संदेश (Good will Message) पाठविले होते.
अ) अमेरिका
ब) चीन
क) ऑस्ट्रेलिया

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ)घटनासभेच्या एकूण आठ बृहद / प्रमुख समिती (major committees) होत्या.
ब) संघ अधिकार समिती, राज्यांशी वाटाघाटीविषयक समिती व संघ घटना समिती या तिन्ही समितींचे अध्यक्ष जवाहरलाल नेहरू हे होते.
क)मूलभूत हक्क उपसमितीचे अध्यक्ष सरदार पटेल होते.

करीकल, माहे, यानम सह पुदुच्चेरी हे क्षेत्र फ्रान्सच्या सरकारने कधी भारतीय सरकारच्या स्वाधीन केली ?

सध्या भारतात किती राज्य व केंद्रशासित प्रदेश आहेत ?

गोवा, विव-दमण, दादरा नगर हवेली हे क्षेत्र कधी भारतीय संघराज्यात सामील झाली ?

कोणत्या घटना दुरुस्तीने सिक्कीम 22 वे घटकराज्य बनले ?

संविधान लागू झाल्यानंतर खालीलपैकी कोणते राज्य एक राखीव राज्यक्षेत्र होते ?

भारतात एक नवीन राज्य निर्माण करणाऱ्या विधेयकाला संमत होण्यासाठी अनिवार्य / आवश्यक आहे

खालीलपैकी राज्य आणि त्याचे स्थापना वर्षे यांची अचुक जोडी निवडा.

खालीलपैकी राज्या आणि त्याचे स्थापना वर्षे यांची अयोग्य जोडी ओळखा.

कोणत्या कलमानुसार भारतीय संसदेला नवीन प्रदेश भारतीय संघराज्यात सामील करून घेण्याचा किंवा नवीन राज्याची स्थापना करण्याचा अधिकार मिळाला आहे ?

मध्यप्रदेश या राज्याची निर्मिती कधी झाली ?

महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती कधी झाली ?

माउंटबॅटन प्लॅन संमत होण्यापूर्वी पुढीलपैकी कोणकोणत्या संस्थानांनी घटनासभेमध्ये भाग घेतला.
अ) बडोदा ब) पटियाला
क) रेवा ड) जयपूर
इ) उदयपूर ई) बिकानेर

पुढीलपैकी कोणकोणत्या पक्षाला घटनासभेत एकच जागा मिळाली होती ?
अ) कृषक प्रजापक्ष
ब) कम्युनिस्ट पक्ष
क) युनॅनिस्ट पार्टी
ड) शेड्युल्ड कास्ट फेडेरेशन
(इ) युनॅनिस्ट शेड्युल्ड

पुढील विधाने वाचून योग्य पर्याय निवडा.
अ) स्वातंत्र्यानंतर घटनासभेत संस्थानिकांचे प्रतिनिधी वगळता अल्पसंख्यांकाना ३७ टक्के जागा देण्यात आल्या.
ब) घटनासमितीचे कामकाज पार पाडण्यासाठी जवळपास २२ समिती स्थापन केल्या होत्या.
क) घटना समितीची ११ अधिवेशने झाली त्यामध्ये प्रत्यक्ष कामकाजाचे जवळपास १६५ दिवस होते.

घटनासभेचे सचिव म्हणून कोणी कार्य केले?

घटनासभेचे कायदेविषयक सल्लागार सर बी. एन. राव यांच्याबदल पुढील विधानांचा विचार करा.
अ) ११ डिसेंबर १९४९ रोजी घटनासभेच्या सदस्यांनी सर बी. एन. राव यांची घटनासभेचे कायदेविषयक सल्लागार म्हणून निवड केली.
ब) भारतीय घटनेचा पहिला मूळ कच्चा मसुदा सर. बी. एन राव यांनीच बनविला होता.
क) सर बी.एन. राव यांची नंतर हेग येथील आंतरराष्ट्रीय न्यायालयात न्यायाधिश म्हणून नियुक्ती झाली होती.

भारत स्वातंत्र्य कायदयानुसार ‘घटनासभा’ हीच भारताचे कायदेमंडळ म्हणून कार्य करेल अशी तरतुद केली गेली. तर घटनासभेची सर्वप्रथम कोणत्या दिवशी एक कायदेमंडळ म्हणून बैठक भरली गेली व त्याच दिवशी ग.वा.मावळणकर यांची अध्यक्ष म्हणून निवड झाली.

घटनासभेच्या कार्यालयीन शिक्कयावर (seal of the constituent Assembly) पुढीलपैकी कोणकोणत्या प्राण्याचे चित्र आहे ?
अ) घोडा ब) सिंह
क) बैल ड) हत्ती

घटनासभेच्या एकूण अकरा अधिवेशनापैकी स्वातंत्र्यपूर्वकाळात किती अधिवेशने झाली?

खालील विधाने लक्षात घ्या
अ) स्वर्ण सिंह समितीच्या शिफारशीनुसार मूलभूत कर्तव्यांचा समावेश संविधानात करण्यात आला
ब) मूलभूत कर्तव्ये फक्त भारतीय नागरिकांनाच लागू आहेत
क) केशवानंद भारती केस मूलभूत कर्तव्यांशी संबंधित आहे
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

योग्य कथन ओळखा
अ) डॉ.आंबेडकर यांनी संविधानाच्या भाग ३ चा उल्लेख ‘सर्वात टीकात्मक भाग’ असा केला आहे
ब) तामिळनाडू मध्ये एकूण आरक्षण कोटा ६९% आहे

राज्यनितीच्या मार्गदर्शक तत्वांच्या संदर्भात कोणते गुणवैशिष्टये गैरलागू ठरते

भारतीय संविधानात १० मूलभूत कर्तव्यांचा समावेश केव्हा करण्यात आला

भारतीय राज्यघटनेच्या कोणत्या भागात मार्गदर्शक तत्वांचा समावेश करण्यात आला आहे

भारतीय राज्यघटनेचे कलम ५१ अ कशा संबंधी आहे

कोणत्या घटना दुरुस्तीनुसार मूलभूत कर्तव्यांचा समावेश भारतीय राज्यघटनेत करण्यात आला ?

खालीलपैकी कोणते उद्दिष्ठे राज्यांच्या मार्गदर्शक तत्वांमध्ये समाविष्ट नाही

संसदेने पक्षांतरबंदी कायदा कोणत्या घटनादुरुस्ती काद्यानुसार संमत केला आहे ?

राष्ट्रीय न्यायिक नियुक्ती आयोग सर्वोच्च न्यायालयाने अवैध ठरवल्यामुळे कोणती घटनादुरुस्ती घटनाबाह्य झाली आहे ?

महाराष्ट्राच्या राज्य्पालाबाबत खालीलपैकी कोणते विधान सत्य आहे

राज्य विधिमंडळ ने सामंत केलेले विधेयेक राज्यपाल राष्ट्रपतीच्या विचारथ राखुउन ठेवू शकतात राष्ट्रपती
अ) विधेयकाला मान्यता देतात अथवा मान्यता राखून ठेवू शकतात
ब) राज्य विधिमंडळ कडे पुनर्विचारार्थ ते विधेयक परती पाठवू शकतात
क) राष्ट्र्पतीकडून परती आलेल्या विधेयकावर राज्य विधिमंडळ ने तीन महिन्यात पुनर्विचार केलाच पाहिजे आणि जर पुन्हा ते विधेयक मंजूर केले तर राष्ट्र्पातीवर त्यास समती देणे बंधन कारक असते
ड) पुनर्विचारार्थ परत आलेले विधेयक जर राज्य विधिमंडळ ने पुन्हा मंजूर केले तर राष्ट्रपतीने त्यास सहा महिन्यांच्या कालावधीत समती दिली पाहिजे

खालील विधानांपैकी कोणते विधान भारतीय तरतूद म्हणून समाविष्ट केलेली आहे
अ) राज्याच्या राज्यपाल म्हणून नियुक्त होणारी व्यक्ती हि भारतीय संघातील इतर दुसर्या राज्याची रहिवासी असली पाहिजे
देशाच्या धर्मनिरपेक्ष वैशिष्ठांचे खात्री देण्यासाठी सर्वोच न्यायालयातील किमान एक न्यायाधीश हा मुस्लीम असला पाहिजे
क) संसदेच्या लोकलेखा समितीचा अध्यक्ष हा विरोधी पक्षाचा असला पाहिजे

खालील विधाने विचारात घ्या
अ) नुकताच ओडिशा विधानसभेत विधान परिषद निर्माण करण्याबाबत ठराव मंजूर केला आहे
ब) सध्या पांच राज्यांना विधान परिषद आएह
क) केरळ आणि गुजरातमध्ये विधान परिषद निर्माण करण्यासंबंधी प्रस्ताव संसदेमध्ये प्रलंबित आहेत
ड) विधान परिषदेचे 1/12 सदस्य हे नोदानिकृत पदवी धरकांकडून निवडले जातात
वरील पैकी कोज्न्ते विधान बरोबर आहे

योग्य क्रमानुसार लावा
अ) मिझोरोम ब) नागलंड क) मेघालय ड) महाराष्ट्र