राज्यशास्त्र सराव पेपर 381

खालील विधानांपैकी कोणते विधान बारोबर नाही
अ) घटनादुरुस्ती विधेयक हे एखाद्या मंत्र्यांकडून अथवा खाजगी सभासदाकडून मांडले जावू शकते आणि त्यासाठी राष्ट्रपतींच्या पूर्व परवानगी गरज नसते
ब) घटनादुरुस्ती विधेयकाला राज्यांनी किती कालावधीमध्ये संमती द्यावी याबाबत त्यांच्यावर बंधन नाही

खालीलपैकी कोणत्या खटल्याचा परिणाम म्हणून संसदेने २४ वि घटना दुरुस्ती कायदा संमत केला

खालीलपैकी कोणत्या घटनादुरुस्ती द्वारे राजकीय पक्षांतरावर अंकुश आणण्याचा प्रयत्न झाला

कॉमनवेल्थ राष्ट्रे स्वतंत्र राष्ट्रे आहेत जी पूर्वी ब्रिटिश साम्राज्यात होती
अ) हि सर्वे राष्ट्रे इंग्लंडच्या राणीला कॉमनवेल्थची प्रमुख मानतात. परंतु आपल्याला राष्ट्रांचे प्रतीकात्मक प्रमुख मानीत नाहीत
ब) कॉमनवेल्थ देशात एकमेकांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्यांना अम्बॅसिडर संबोधतात
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

खालील विधाने विचारात घ्या
अ) प्रथमतः खाजगी व्यक्ति राष्ट्रीय दिवस सोडून राष्ट्रध्वज फडकवू शकत नव्हता .
ब) आचारसंहितेत २००७ मध्ये पुन्हा एकदा सुधारणा करण्यात आलीं .
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

नागरिकत्व कायदा १९५५ कायदा अंतर्गत, खालीलपैकी कोणत्या पर्यायाद्वारे एखादी व्यक्ती भारताचा नागरिक बानू शकते
अ) भूमी अधिग्रहित झाल्यामुळे ब) वारसा हक्काने
क) जन्म भारतात झाल्याने ड) राष्ट्रीयीकरणाद्वारे
इ) नोंदणी द्वारे
खालीलपैकी योग्य पर्याय निवडा

भारतीय राज्यघटनेच्या निर्मिती दरम्यान संविधान सल्लागार म्हणून कोणाची नियुक्ती केली गेली ?

भारतीय राज्यघटनेच्या निर्मिती दरम्यान संविधान सल्लागार म्हणून कोणाची नियुक्ती केली गेली ?

बाखालील विधाने विचारात घ्या .
अ) १९४६ च्या कॅबिनेट मिशन योजनेनुसार भारताची संविधान सभा गठीत करण्यात आली.
ब) भारतीय संविधान सभेची पहिली बैठक ९ डिसेंबर,१९४६ रोजी संपन्न झाली
क) भारतीय संविधान सभेचे अकरावे सत्र १४ नोव्हेंबर ते २६ नोव्हेंबर,१९४९ या काळात पार पाडले .
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

_____हे कॅबिनेट मिशनचे सदस्य नव्हते

खालील विधाने विचारात घ्या :
अ) भारतीय संविधान सभेची पहिली बैठक ९ डिसेंबर १९४६ रोजी पार पाडली
ब) डॉ. सचित्तानंद सिन्हा हे भारतीय संविधान सभेचे अध्यक्ष होते.
क) भारतीय संविधान सभेचे २६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी संविधान स्वीकारले
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे

पुढीलपैकी घटनेच्या कोणत्या भागामध्ये संकीर्ण तरतुदी दिल्या आहेत? (Miscellaneous provisions)

भारत एक धर्मनिरपेक्ष राज्य आहे असे पुढीलपैकी कोणत्या बाबीतून स्पष्ठ होते ?
अ) प्रस्तावना ब) मूलभूत हक्क
क)मार्गदर्शक तत्व ड) कलम ३२५

पुढीलपैकी कोणत्या घटनादुरूस्तीद्वारे भारतीय राज्यवस्थेस ‘संघराज्यांतर्गत संघराज्य’ (Federalism in Federal System) असे स्वरूप प्राप्त झाले असे म्हणता येईल.

पुढीलपैकी कोणती घटनादुरूस्ती भारतीय राज्यव्यवस्थेतील संघराज्यवाद या तत्वाला छेद देणारी ठरली ?

भारताने ‘कायदयाचे अधिराज्य’ ही संकल्पना ब्रिटनकडून घेतली आहे. भारतीय घटनेत पुढीलपैकी कोणत्या ठिकाणी ‘कायदयाचे अधिराज्य’ (Rule of Law) ही संज्ञा शब्दश: दिसून येते ?

पुढीलपैकी कोणते तत्व संसदीय शासनव्यवस्थेचे पायाभूत तत्व (Bedrock principle of parliamentary government) आहे असे म्हणता येईल ?

भारतीय घटनेतील संसदीय शासनव्यवस्थेचा पाया दर्शविणारी कलमे कोणती ?
अ) कलम ७४ ब) कलम ७५
क) कलम १६४ ड) कलम १६५

पुढीलपैकी कोणकोणत्या देशात संघराज्यीय शासनव्यवस्था आहे ?
अ) ब्राझील ब) कॅनडा
क) स्वित्र्झलँड ड) चीन

सामान्यपणे लिखित घटना हे संघराज्यीय शासनव्यवस्थेचे वैशिष्ठे असते पण पुढीलपैकी कोणत्या देशात एकात्म प्रकारची राज्यव्यवस्था असुनही लिखित घटना आहे ?
अ) भारत ब) फ्रान्स
क) ऑस्ट्रेलिया

खालीलपैकी कोणती तरतूद भारतीय राज्यघटनेने आयरीश राज्यघटनेकडून घेतलेली नाही ?

खालीलपैकी कोणता उद्देश भारताच्या संविधानाच्या प्रस्तावनेमध्ये नाही ?

भारतीय संविधानातील निर्मात्यांचे मन पुढीलपैकी कशात प्रतिबिंबीत झाले आहे ?

भारतीय संविधानाने नागरिकांना आर्थिक न्यायाची खात्री कशाद्वारे दिली ?

भारतीय राज्यघटनेचे ‘आर्थिक न्याय’ हे उद्दीष्ट यातून———व्यक्त होते.

भारतीय राज्यघटनेच्या सरनामामध्ये खालीलपैकी कशाचा प्रथम उल्लेख करण्यात आला आहे ?

भारतीय संविधान किती भागात विभाजित केले आहे ?

संविधानाच्या कोणत्या भागात घटनादुरुस्ती प्रक्रियेचा उल्लेख आहे ?

संविधानाच्या भाग-1 मध्ये खालीलपैकी कशाचे वर्णन आहे ?

घटना अंमलबजावणी सुरू झाल्यानंतर लगेच पुढीलपैकी कोणते कायदे रद्द झाले.
अ) भारत स्वातंत्र कायदा, १९४७
ब) भारत सरकार कायदा, १९३५
क)प्रिव्ही कॉन्सिल अधिकारक्षेत्र रद्दबातल कायदा, १९४९

घटना अंमलबजावणीपूर्वी, २६ नोव्हेंबर १९४९ ला कोणकोणत्या कलमांची अंमलबजावणी सुरू झाली होती.
अ) कलम ५ ते ९ ब) कलम ६०
क) कलम ३२४ ड) कलम ३६६, ३६७
ई) कलम ३६८ व ३६९

स्वातंत्र्यानंतर घटनासभेमधील ब्रिटिश प्रांतासाठी मिळालेल्या जागा व संबंधित प्रांत यांच्या जोड्या लावा.

प्रांत जागा
अ) मद्रास i) ४९
ब) बॉम्बे ii) २१
क) संयुक्त प्रांत iii) १९
ड) पश्चिम बंगाल iv) ५५

घटनासभेचे पहिले अधिवेशन कोणत्या काळात पार पडले.

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ)घटनासभेचे एकूण ११ अधिवेशने पार पडली.
ब) शेवटचे अधिवेशन २६ नोव्हेंबर १९४९ ते २४ जानेवारी १९५० पर्यंत चालले.
क) घटनासभेच्या पहिल्या अधिवेशनात उद्दिष्टविषयक ठराव मांडण्यात आला.

घटनासभा म्हणजेच काँग्रेस आणि काँग्रेस म्हणजेच भारत अशी टिका घटनासभेबाबत कोणी केली.

माउंटबॅटन प्लॅन संमत होण्यापूर्वी पुढीलपैकी कोणकोणत्या संस्थानांनी घटनासभेमध्ये भाग घेतला.
अ) बडोदा ब) पटियाला
क) रेवा ड) जयपूर
इ) उदयपूर ई) बिकानेर

पुढीलपैकी कोणकोणत्या पक्षाला घटनासभेत एकच जागा मिळाली होती ?
अ) कृषक प्रजापक्ष
ब) कम्युनिस्ट पक्ष
क) युनॅनिस्ट पार्टी
ड) शेड्युल्ड कास्ट फेडेरेशन
(इ) युनॅनिस्ट शेड्युल्ड

पुढील विधाने वाचून योग्य पर्याय निवडा.
अ) स्वातंत्र्यानंतर घटनासभेत संस्थानिकांचे प्रतिनिधी वगळता अल्पसंख्यांकाना ३७ टक्के जागा देण्यात आल्या.
ब) घटनासमितीचे कामकाज पार पाडण्यासाठी जवळपास २२ समिती स्थापन केल्या होत्या.
क) घटना समितीची ११ अधिवेशने झाली त्यामध्ये प्रत्यक्ष कामकाजाचे जवळपास १६५ दिवस होते.

घटनासभेचे सचिव म्हणून कोणी कार्य केले?

घटनासभेबद्दल पुढील विधानांचा विचार करा अयोग्य विधान निवडा.
अ) घटनासभा ही माउंटबॅटन प्लॅनमधील तरतुदीनुसार अस्तित्वात आली.
ब) घटना सभेतील सर्व सदस्य अप्रत्यक्ष निवडणूकीच्या तत्वावर आधारीत निवडले गेले होते.
क) प्रत्येक ब्रिटिश प्रांत व संस्थानिकांसाठी घटनासभेत लोकसंख्येच्या आधारावर प्रतिनिधीत्व होते.
ड) दर दहा लाख लोकसंख्येमागे एक प्रतिनिधी होता.

भारताची घटना बनविण्यासाठी एक घटनासभा असावी’ ही भारतीयांची मागणी प्रथमतः ब्रिटीशांनी कधी मान्य केली ?

घटनानिर्मितीसाठी घटनासभेची कल्पना’ सर्वप्रथम कोणी मांडली ?

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ)घटनासभेतील निवडूण दयावयाच्या जागेपैकी राष्ट्रीय काँग्रेसला २०८ जागा, मुस्लीम लीगला ७३ जागा तर, छोटे गट व अपक्ष मिळून १५ सदस्य होते.
ब) सुरूवातीस संस्थानिकांनी सदस्य नामनिर्देशित केली नाहीत. त्यांनी घटनासभेपासून दूर राहणे पसंद केले.
क) घटनासभा ही सर्वसमावेशक होती, त्यामध्ये हिंदू, मुस्लीम, शिख, पारसी, अँग्लोइंडियन, ख्रिश्चन, महिला या सर्व घटकांना प्रतिनिधीत्व मिळाले होते.

पुढील विधानांचा विचार करून योग्य पर्याय निवडा.
अ)घटनासभेची पहिली बैठक ९ डिसेंबर १९४६ रोजी झाली.
(ब) घटनासभेच्या पहिल्या बैठकीवर मुस्लिम लीगच्या सदस्यांनी बहिष्कार घातला होता.
क) पहिल्या बैठकीस केवळ २८४ सदस्य उपस्थित होते.

११ डिसेंबर १९४६ रोजी घटनासभेत पुढीलपैकी कोणत्या बाबी घडल्या?
अ) राजेंद्र प्रसाद यांची घटनासभेचे अध्यक्ष म्हणून निवड.
ब) एच.सी. मुखर्जी यांची घटनासभेचे उपाध्यक्ष म्हणून निवड.
क) बी. एन. राव यांची घटनात्मक सल्लागारा म्हणून नेमणूक
ड) उद्दिष्टविषयक ठराव मांडण्यात आला.

उद्दिष्टविषयक ठरावाबदल पुढील विधानांचा विचार करा.
अ) १३ डिसेंबर १९४६ रोजी जवाहरलाल नेहरू यांनी उद्दिष्टविषयक ठराव मांडला.
ब) २२ जानेवारी १९४८ रोजी घटनासभेने तो एकमताने मंजूर केला.
क) आपल्या घटनेची प्रस्तावना म्हणजे उद्दिष्टविषयक / ठरावाचे सुधारित स्वरूप होय.

भाषेच्या आधारावर कोणते राज्य प्रथमतः तयार झाले ?

1956 मध्ये राज्य पुनर्रचना केल्याने –

नवीन राज्याची निर्मिती किंवा सीमांमध्ये बदल करण्याचा अधिकार कोणाला आहे ?

खालीलपैकी कोणता एक भारताचा केंद्रशासीत प्रदेश नाही ?