भारतीय राज्यघटनेतील संपूर्ण कलमांची यादी

(Indian Constitution all Articles in Marathi)

Constitution of india | भारतीय घटनेतील प्रमुख कलमे

Constitution of india भारताचे संविधान किंवा भारताची राज्यघटना हे भारत देशाचे संविधान किंवा पायाभूत कायदा ( legal basis) आहे.

डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर हे राज्यघटनेचे शिल्पकार आहेत.

(बॅ.जयकर यांच्या जागेवर निवडल्या गेलेले-डाॅ. आंबेडकर)

भारतीय संविधानावर विविध पाश्चात्त्य संविधानांचा प्रभाव आहे. नोव्हेंबर २६ इ.स. १९४९ रोजी राज्यघटनेचा स्वीकार केला गेला व जानेवारी २६ इ.स. १९५० पासून भारताची राज्यघटना अंमलात आली.

राज्यघटना इंग्रजी भाषेत असून हिची हिंदी भाषेतील प्रतही कायदेशीरदृष्ट्या ग्राह्य आहे.

कलम १. – भारत आणि राज्यांचा संघ

कलम २. – नवीन राज्यांची निर्मिती

कलम ३. – राज्यांचे भूभाग ,सीमा व नावे बदलणे

कलम १४. – कायद्यापुढे समानता

कलम १७. – अस्पृशता पाळणे गुन्हा

कलम १८. – पदव्या संबंधी

कलम २१-अ. – ६-१४ वर्षे वयोगटातील मोफत व सक्तीचे शिक्षण हा मुलभूत अधिकार

कलम २३. – मानवाच्या क्रय-विक्रयास बंदी

कलम ३२. – घटनात्मक उपायाचा अधिकार.

कलम ४०. – ग्रामपंचायतीची स्थापना

कलम ४४. – समान नागरी कायदा

कलम ४८. – पर्यावरणाचे सौरक्षण

कलम ४९. – राष्ट्रीय स्मारकाचे जतन

कलम ५०. – न्यायदान व शासन यंत्रणा अलग

कलम ५१. – आंतरराष्ट्रीय शांतता प्रस्थापित करणे

कलम ५२. – राष्ट्रपती पदाची निर्मिती

कलम ५३. – राष्ट्रपती भारताचा पहिला नागरिक

कलम ५८. – राष्ट्रपती पदाच्या पात्रता

कलम ५९. – राष्ट्रपतीस केंद्र व राज्य शासनाच्या कोणत्याही सदनाचा सभासद राहता येत नाही

कलम ६०. – राष्ट्रपतीने घ्यावयाची शपथ

कलम ६१. – राष्ट्रापातीवरील महाभियोग

कलम ६३. – उपराष्ट्रपती पदाची निर्मिती

कलम ६६. – उप्रष्ट्रापतीची निवडणूक किवा पात्रता

कलम ६७. – उप्रष्ट्रापातीवरील महाभियोग

कलम ७१. – मंत्रिमंडळ व पंतप्रधानाचा सल्ला राष्ट्रपतीवर बंधनकारक

कलम ७२. – राष्ट्रपतीचा दयेचा अधिकार

कलम ७४. – पंतप्रधान व मंत्रिमंडळ

कलम ७५. – मंत्रिमंडळ लोकसभेला जबाबदार

कलम ७६. – भारताचा महान्यायवादी

कलम ७७. – भारत सरकारचा कारभार राष्ट्रपतीच्या नावे चालेल

कलम ७८. – राष्ट्रपतीने वेळोवेळी मागविलेली माहिती पुरवणे पंतप्रधान यांचे कर्तव्य

कलम ७९ – संसद

कलम ८० – राज्यसभा

कलम ८०. – राष्ट्रपती १२ सभासद राज्यसभेचे निवडतील

कलम ८१. – लोकसभा

कलम ८५. – संसदेचे अधिवेशन

कलम ९७. – लोकसभेच्या अध्यक्ष व उपाध्याक्षाचे वेतन व भत्ते

कलम १००. – राज्यसभेत एखाद्या विधेयकावर समान मते पडल्यास उपराष्ट्रपती निर्णायक मत देऊ शकतो

कलम १०१. – कोणत्याही व्यक्तीला एकाच वेळी संसदेच्या दोन्ही सभागृहाचे सभासद होता येत नाही

भारतीय संविधान मुलभूत अधिकार:

कलम १०८. – संसदेचे संयुक्त अधिवेशन राष्ट्रपती बोलावतो

कलम ११०. – अर्थविधेयाकाची व्याख्या

कलम ११२. – वार्षिक अंदाज पत्रक

कलम १२३. – राष्ट्रपतीला वटहुकुम काडण्याचा अधिकार

कलम १२४. – सर्वोच न्यायालय

कलम १२९. – सर्वोच न्यायालय हे अभिलेख न्यायालय असेल.

कलम १४३. – राष्ट्रपती सर्वोच न्यायालयाचा सल्ला घेऊ शकतात

कलम १४८. – नियंत्रक व महालेखा परीक्षक

भारतीय घटनेतील प्रमुख कलमे भारताचे संविधान किंवा भारताची राज्यघटना:

कलम १५३. – राज्यपालाची निवड

कलम १५४. – राज्यपालाच्या मदतीला मुख्यमंत्री व मंत्रिमंडळ

कलम १५७. – राज्यपालाची पात्रता

कलम १६५. – अडव्होकेत जनरल (महाधिवक्ता)

कलम १६९. – विधान परिषद निर्मिती व बरखास्ती

कलम १७०. – विधानसभा

कलम १७९. – विधानसभेचा अध्यक्ष व उपाध्याक्षावरील महाभियोग

कलम २०२. – घटक राज्याचे अंदाजपत्रक

कलम २१३. – राज्यापालाचा वटहुकुम काढण्याचा अधिकार

कलम २१४. – उच्च न्यायालय

कलम २३३. – जिल्हा न्यायालय

कलम २४१. – केंद्रशाशित प्रदेशासाठी उच्च न्यायालये

कलम २४८. – संसदेचे शेशाधिकार

कलम २६२. – आंतरराज्यीय पानिवातपा संबंधी

कलम २६३. – राज्यापालाचा स्वविवेकाधिकार

कलम २८०. – वित्तआयोग

कलम ३१२. – अखिल भारतीय सेवा

कलम ३१५. – केंद्र व राज्य लोकसेवा आयोग

कलम ३२४. – निवडणूक आयोग

कलम ३३०. – लोकसभेत अनुसूचित जाती-जमातीसाठी राखीव जागा

कलम ३४३. – केंद्राची कार्यालयीन भाषा

कलम ३५०. – अल्पसंख्यांक आयोगाची निर्मिती

कलम ३५२. – राष्ट्रीय आणीबाणी

कलम ३५६. – राज्य आणीबाणी

कलम ३६०. – आर्थिक आणीबाणी

कलम ३६८. – घटनादुरुस्ती

कलम ३७०. – जम्मू-काश्मीर ला खास सवलती

कलम ३७१. – वैधानिक विकास मंडळे

कलम ३७३. – प्रतिबंधात्मक स्थानबधता कायदा.

राज्यघटनेतील भाग व त्याच्यात समाविष्ट करण्यात आलेली कलमे.

• भाग 1 : संघराज्य व त्याचे क्षेत्र :– कलम 1 ते 4.
• भाग 2:  नागरिकत्व————— कलम 5 ते 11.
• भाग 3:   मूलभूत हक्क————कलम 12 ते 35.
• भाग 4:   राज्यधोरणाची मार्गदर्शक तत्वे– कलम 36 ते 51
• भाग 4A:   मूलभूत कर्तव्य ———-कलम 51अ
• भाग 5:   संघराज्य—–
  • कार्यकारी मंडळ :–कलम 52 ते 78.
  • संसद ————–:–कलम 79 ते 122.
  • राष्ट्रपतीचे वैधानिक आधिकार:–कलम 123.
  • संघराज्याचे न्यायमंडळ: कलम 124 ते 147.
  • भारताचे नियंत्रक व महालेखापरीक्षक : कलम 148 ते 151.
• भाग 6: घटक राज्य :—
  • व्याख्या :————-कलम 152.
  • कार्यकारी मंडळ — -कलम 153 ते 167.
  • राज्यविधिमंडळ —–कलम 168 ते 212.
  • राज्यपालाचे वैधानिक आधिकार:–कलम 213.
  • राज्यातील उच्च न्यायालये:—कलम 214 ते 231.
  • दुय्यम न्यायालये:——कलम 233 ते 237.
• भाग 8: केंद्रशासित प्रदेश: कलम 239 ते 241.
• भाग 9 : पंचायतराज : कलम 243 ते 243(0).
• भाग 9A: नगरपालिका:-कलम 243p ते 243 ZG.
• भाग 9B:कलम 243 ZH ते 243ZG.
• भाग 10: अनुसूचीत क्षेत्रे व जनजाति क्षेत्रे: कलम 244 ते 244(A)
• भाग  11: संघराज्य  व घटकराज्य यांच्यातील सबंध 
  • वैधानिक सबंध :–कलम 245 ते 255.
  • प्रशासनिक सबंध:–कलम 256 ते 263.
• भाग 12: वित्तव्यवस्था, संपत्ती, संविदा व दावे 
  • वित्तव्यवस्था —कलम 264 ते 290.
  • कर्जे काढणे—-कलम 292 ते 293.
  • संपती, संविदा, आधिकार, दायीत्वे, आबांधणे, दावे:—कलम 294 ते 300.
• भाग 13:–व्यापार वाणिज्य व्यवहार सबंध :–कलम 301 ते 307.
• भाग 14:-राज्य, संघराज्य अखात्यारीतील सेवा:–
  • सेवा:–कलम 308 ते 314.
  • लोकसेवा आयोग :–कलम 315 ते 323.
• भाग 14A:नयाधिकरणे:—कलम 323 A ते 323 बी.
• भाग 15:—निवडणुका:—-कलम 324 ते 329.
• भाग 16:–-विविक्षित वर्गासबंधी:–कलम 330 ते 342.
• भाग 17 :–-राजभाषा:-
  • संघराज्याची भाषा :—कलम 342 ते 344.
  • प्रादेशिक भाषा:——-कलम 345 ते 347
  • सर्वोच्च न्यायालये, उच्च न्यायालये यांच्या भाषा:–कलम 348 ते 349
• भाग 18:आणीबाणी सबंधी :—कलम 352 ते 360.
• भाग 19 :संकीर्ण:—कलम 361 ते 367.
• भाग 20 :  घटनादुरूस्ती:–कलम 368.
• भाग 21 :विशेष तरतुदी :—कलम 369 ते 392.
• भाग 22 : राज्यघटनेचे हिन्दी भाषेतील भाषांतर : कलम 393 ते 395 .

समाविष्ट करण्यात आलेले भाग

• राज्यघटनेत  भाग 4(A) 42 व्या घटनादुरुस्ती नुसार समाविष्ट करण्यात आला.
• भाग 14A 42 व्या घटनादुरूस्ती नुसार समाविष्ट करण्यात आला.
• भाग 9A   74 व्या घटनादुरुस्तीनुसार समाविष्ट करण्यात आला.
• भाग 9B  97 व्या घटनादुरूस्तीनुसार समाविष्ट करण्यात आला.
• 7 व्या घटनादुरुस्तीनुसार भाग 7 काढून टाकण्यात आला.